Świętość harcerza

Książka opisuje zespół cnót harcerza jako duchowego rycerza chrześcijańskiego. Oprócz ideału doskonałości harcerza, Autor ukazuje drogę dojścia do świętości, konieczność pomocy łaski Bożej i wysiłek człowieka na drodze formacji harcerskiej. Dzieło adresowane jest nie tylko do harcerzy i przyjaciół harcerstwa, ale także do wszystkich osób zaangażowanych w formację duchową młodzieży, ze szczególnym uwzględnieniem cnoty patriotyzmu.

Książka "Świętość harcerza" opiera się na pismach założycieli i kierowników harcerstwa polskiego obejmujących lata 1911-1939. Praca odwołuje się zarówno do pism kapelanów harcerskich, np.: ks. Kazimierza Lutosławskiego - twórcy krzyża harcerskiego, ks. Jana Mauersbergera - budowniczego struktury kapelanów harcerskich w ZHP, ks. Antoniego Bogdańskiego i ks. Mariana Luzara - naczelnych kapelanów ZHP, jak i do pism instruktorów harcerskich, pełniących najwyższe funkcje w organizacji harcerskiej np.: Andrzeja Małkowskiego - głównego założyciela harcerstwa polskiego i jego żony Olgi, Tadausza Strumiłły - współzałożyciela harcerstwa, Michała Grażyńskiego - przewodniczącego ZHP, Stanisława Sedlaczka i Henryka Glassa - naczelników harcerskich, Ignacego Kozielewskiego - autora słów Hymnu Harcerskiego i wielu innych.

Dla zobrazowania ilości materiałów źródłowych dodam, że artykuły cytowane w książce pochodzą z kilkunastu tytułów czasopism przedwojennych - niektóre z nich to były dwutygodniki. Zważywszy 28 letni okres badań można mieć wyobrażenie o ilości przerobionego materiału źródłowego. Oprócz czasopism harcerskich książka odwołuje się do kilkudziesięciu przedwojennych pozycji książkowych. Praca zawiera 1238 przypisów, większość z nich są wielokrotne - tzn. w jednym przypisie jest cytowanych kilka pozycji źródłowych.

Książka "Świętość harcerza" dotyczy teologii duchowości, czyli zajmuje się modelem świętości harcerza. Nie jest to praca z historii harcerstwa. Model świętości harcerza ukazany w publikacji streszcza się w obrazie duchowego rycerza chrześcijańskiego. Harcerz jest rycerzem Chrystusa. Praca ukazuje podstawowe cnoty harcerza np.: miłość Boga i bliźniego, patriotyzm, honor, posłuszeństwo, męstwo itd.

Książka, oprócz opisu modelu świętości, ukazuje środki formacji harcerza do świętości, zarówno środki nadprzyrodzone takie jak: modlitwa i sakramenty święte, jak i środki formacji ludzkiej, harcerskie środki formacji np.: gry, system stopni i sprawności, obrzędowość harcerską itp.

W pracy ukazane są także ludzkie wzory, które pomagają harcerzom w drodze do świętości. Wzorami tymi są zarówno postacie świętych Kościoła, jak i bohaterowie narodowi oraz instruktorzy harcerscy, którzy oddali swe życie w walce o wolność Polski.

Ubogaceniem książki są liczne przypisy, które, oprócz przedstawienia źródeł zagadnień teologicznych, zawierają także wiele informacji historycznych. W przypisach można znaleźć m.in.: niektóre życiorysy założycieli i kierowników harcerstwa, wymagania na sprawności religijne itp. Na przykład, można dowiedzieć się, że w 1938 r. w ZHP było około 900 oficjalnie zarejestrowanych kapelanów. Przed drugą wojną światową specjalnie organizowano w seminariach duchownych kręgi instruktorów, aby szkolić przyszłych kapelanów dla ZHP.

SPIS TREŚCI

Str.

WPROWADZENIE…………………………………………………………………………………… 5

WSTĘP …………………………………………………………………………………………………... 11

Rozdział I

ANTROPOLOGICZNO-TEOLOGICZNE PODSTAWY ŚWIĘTOŚCI HARCERZA … 23 1. Antropologiczne podstawy świętości harcerza ……………………………………………… 23

1.1. Człowiek stworzeniem Boga ………………………………………………….................. 24

1.1.1. Człowiek jako istota duchowo-cielesna ………………………………………… 24

1.1.2. Wymiar rozumowo-wolitywny człowieka …………………………………….. 27

1.1.3. Człowiek stworzony na obraz i podobieństwo Boże ………………………… 32

1.2. Człowiek w relacji do stworzenia Bożego …………………………………………….. 34

1.2.1. Człowiek istotą społeczną …………………………………………………………. 35

1.2.2. Relacja człowieka do świata stworzonego ……………………………………... 40

1.3. Powołanie człowieka do szczęścia ……………………………………………………… 43

1.3.1. Szczęście w życiu ziemskim ……………………………………………………… 44

1.3.2. Szczęście wieczne …………………………………………………………………… 49

1.3.3. Grzech przeszkodą do szczęścia …………………………………………………. 52

2. Teologiczne podstawy świętości harcerza ……………………………………………………. 56

2.1. Bóg podstawą świętości harcerza ……………………………………………………….. 57

2.1.1. Bóg Stwórcą i Ojcem ……………………………………………………………….. 57

2.1.2. Opatrzność Boża ………………………………………………………...................... 59

2.1.3. Uświęcenie i zbawienie w Jezusie Chrystusie ………………………………… 62

2.2. Łaska Boża …………………………………………………………………………………… 64

2.3. Cnoty teologalne ……………………………………………………………………………. 69

2.3.1. Cnota wiary …………………………………………………………………………… 70

2.3.2. Cnota nadziei …………………………………………………………………………. 73

2.3.3. Cnota miłości …………………………………………………………………………. 76

Rozdział II

POSTAWA HARCERZA WOBEC OJCZYZNY ………………………………………………. 79

1. Pojęcie Ojczyzny ………………………………………………………………………………….. 79

2. Przynależność harcerza do wspólnoty narodowej ………………………………….............. 89

2.1. Istota narodu ………………………………………………………………………………… 89

2.2. Posłannictwo narodu polskiego ………………………………………………................. 98

2.3. Religia jako podstawa bytu narodowego ………………………………………………. 102

3. Harcerz obywatelem państwa ……………………………………………………….................... 105

3.1. Pojęcie państwa ..…………………………………………………………………………… 106

3.2. Władza i ustrój państwa ..…………………………………………………………………. 111

3.3. Zasady życia społecznego ..……………………………………………………………….. 115

4. Cnota patriotyzmu ..……………………………………………………………………………….. 121

4.1. Określenie patriotyzmu ..………………………………………………………………….. 121

4.2. Obowiązki patriotyczne ..…………………………………………………………………. 127

4.3. Zagrożenia patriotyzmu ..…………………………………………………………………. 131

4.4. Formacja patriotyczna ..……………………………………………………….................... 133

Rozdział II

I FORMACJA HARCERZA DO ŚWIĘTOŚCI ..………………………………………………….. 141

1. Natura świętości ..………………………………………………………………………………….. 141

1.1. Pojęcie świętości ..……………………………………………………………...................... 141

1.2. Miłość Boga i bliźniego ..……………………………………………………..................... 152

2. Cnoty ..……………………………………………………………………………………………….. 163

2.1. Pojęcie cnoty ..………………………………………………………………………………. 163

2.2. Cnoty społeczne ..…………………………………………………………………………… 167

2.3. Cnoty moralne ..………………………………………………………………....................... 171

2.3.1. Religijność .…………………………………………………………………………… 171

2.3.2. Posłuszeństwo .………………………………………………………………………. 175

2.3.3. Prawdomówność …………………………………………………………………….. 182

2.3.4. Szczodrość .……………………………………………………………………………. 186

2.3.5. Męstwo .………………………………………………………………………………... 189

2.3.6. Umiarkowanie ………………………………………………………………………... 193

3. Formacja harcerska …………………………………………………………………....................... 197

3.1. Gry (harce) ……………………………………………………………………........................ 197

3.2. System zastępowy .………………………………………………………………………….. 199

3.3. Stopnie .……………………………………………………………………………………….. 203

3.4. Sprawności .………………………………………………………………………………….. 206

3.5. Obrzędowość .……………………………………………………………………………….. 209

4. Formacja postawy rycerza chrześcijańskiego .………………………………………………. 215

5. Formatorzy życia duchowo-patriotycznego harcerza .…………………………………….. 221

Rozdział IV

ŹRÓDŁA I ŚRODKI FORMACJI HARCERZA DO ŚWIĘTOŚCI ………………………… 226

1. Życie liturgiczno-sakramentalne ……………………………………………………………….. 226

2. Modlitwa ……………………………………………………………………………......................... 231

3. Naśladowanie Chrystusa …………………………………………………………………………. 238

4. Naśladowanie świętych …………………………………………………………………………… 240

5. Asceza .………………………………………………………………………………………………. 243

6. Lektura duchowa .………………………………………………………………………………….. 247

7. Konferencji, rekolekcje i pielgrzymki .………………………………………………………… 248

8. Wzory do naśladowania .………………………………………………………………………….. 249

8.1. Osoby duchowne .…………………………………………………………………………… 250

8.2. Wzory bohaterów .……………………………………………………………....................... 252

8.3. Andrzej Małkowski .………………………………………………………………………... 256

8.4. Pionierzy kultury i nauki .…………………………………………………………………. 257

8.5. Postacie polskich kobiet .………………………………………………………………….. 258

ZAKOŃCZENIE .……………………………………………………………………………………... 262

WYKAZ SKRÓTÓW ………………………………………………………………………………. 273

BIBLIOGRAFIA …………………………………………………………………................................ 274

SUMMARY…………………………………………………………………………………………..…. 301

WYKAZ SEKCJI TEOLOGII DUCHOWOŚCI UKSW………………………………….. 303