Sprawa polska

Ksiązka napisana w czasie zaborów, w przeddzień zbliżającej się Wojny Światowej, pozycja postulująca czyn militarny Polski i tworzenie zrębów polskiej państwowości, rzucenie na szalę zbliżających się wydarzeń własnej polskiej woli politycznej. Książka w której Studnicki zawarł wiele cennych i błyskotliwych spostrzeżeń na temat naszej przeszłości z okresu niepodległego bytu i z okresu zaborów. Spojrzenie jak zwykle intrygujące i pobudzające do myślenia.

Spis treści:PrzedmowaI. Sprawa Polska. Co to jest sprawa polska? Jej powstanie.Jej charakter antyrosyjski.II. Geneza upadku Polski. Przyczyny upadku Polski. Nie społeczne przyczyny doprowadziły Polskę do upadku. Nieszczęśliwy przypadek — wygaśnięcie dynastyi. Znaczenie dziejowe kolonizacyi Litwy i Rusi. Czynniki spójni z Węgrami, Czechami. Niezrównanie ważniejsze czynniki spójni z Litwą. Unia z Litwą była czynnikiem rozwoju i potęgi. Unia kościelna — nieszczęściem. Od XVI st. główną antagonistką Polski stała się Moskwa. Czynniki zwycięstwa Moskwy. Brak drugiego frontu w ciągu stuleci. Antyteza ustroju Rosyi i Polski. Nadmierny fiskalizm rosyjski. Zastój budżetowy Rzeczypospolitej. Elekcya znosi ciągłość w polityce zewnętrznej. Elekcya wytwaŹrza liczne wzajemnie neutralizujące się organy polityki zewnętrznej.III. Rozbiory Polski. Rozbiory Polski a zwyczaje polityczne wieku XVIII. — Rosya od Piotra I dążyła dla opanowania Polski. Konfederacya Barska, pierwsza nasza walka o niepodległość. Prusy i Austrya. Pierwszy poŹdział. Kombinowanie się kwestyi wschodniej ze sprawą podziału. Odrodzenie narodowe po pierwszym podziale. Stosunek nasz do Rosyi, Austryi i Prus po pierwszym podziale. Przymierze polsko-pruskie. Konstytucya 3-go Maja. Wojna Rosyi z Turcyą i Szwecyą. Drugi podział. Reagowanie na ów podział — powstanie Kościuszkowskie.IV. Próby restytucyi państwa polskiego od 1795—1815.Stosunek liczebny terytoryów i ludności państw zaborczych do ich nabytków na Polsce. Rusyfikacyjna polityka Rosyi w dziedzinie wyznaniowej i szkolnictwa. Magnaterya polska i zamożniejsza szlachta ciąży kxi Petersburgowi i tam wchodzi w związki towarzyskie i małżeńskie z arystokracyą rosyjską. Pogorszenie losu chłopa w zaborze rosyjskim. — Polityka germanizacyjna Prus. Kolonizacya. Szkoły niemieckie. Zabór pruski na drodze do germanizowania się. Odrodzenie moralne i polityczne narodu następuje dzięki legionom. Kotnbi-nacya polityczna Dąbrowskiego. Chęć oparcia się o Prusy. Memoryały Dąbrowskiego. Rada Napoleona w 1799 r. — nie polegać na obcej pomocy, zbroić się sam, niepokoić Rosyan. Napoleon w Erfurcie w 1806 r. Napoleon nie daje pogrążyć się Polakom w bierności. Ciętkie położenie Napoleona w 1807 r. Komitet hr. Illińskiego na Wołyniu dla dostaw do armii rosyjskiej. Uformowanie się księstwa Warszawskiego. Znaczenie polityczne Księstwa. Konstytucya Księstwa. Kwestya włościańska. Wojna 1809 r. Przygotowania do wojny 1812 roku. Łudzenia Aleksandra I. Komisya Ogińskiego. Plany Napoleona I urządzenia EuropyV. Próba unii realnej z Rosyą. Kongres wiedeński. Traktaty poprzednie. Sprzeczności interesowe mocarstw wobec kongresu. Uchwała kongresu, jako rezultat kompromisu między zasadą podziałową a narodową. Armia polska jako czynnik państwowo-twórczy. Królestwo polskie było państwowo związane z Rosyą unia realną. Brak warunków dla unii realnej. Nieodpowiedni stosunek sił. Zasadniczy antagonizm z powodu Litwy i Rusi. Stosunki handlowe polskie z Rosyą. Antagonizm ekonomiczny. Sprzeczność ustrojów politycznych. Niebezpieczeństwo ze strony absolutyzmu i konstytucyo nalizmu rosyjskiego. Królestwo nie było autonomiczną prowincyą, lecz państwem. Niekonstytucyjność władzy Konstantego. Niekonstytucyjność władzy Nowosilcowa. Szpiegostwo — produkt panowania rosyjskiego w Polsce. Sejm. Prawo budżetowe. Życie gospodarcze.VI. Powstanie 1831. Dlaczego powstanie nastąpiło w 1831 r,a nie w 1828 r. — Noc listopadowa. — Podchorążowie i wyżsi wojskowi. — Wojsko i naród przyjmuje powstanie. Fetysz solidarności i autorytetu gubi sprawę. Kierownictwo powstania dostaje się do rąk jego przeciwników, nie mających odwagi mu się przeciwstawić, nie mających wiary w powstanie dla pomyślnego jego prowadzenia. Brak cywilnej odwagi w naszym ogóle umożliwia Chłopickietnu i Skrzyneckiemu zgubić powstanie. Akcya dyplomatyczna. Przebieg kampanii w Królestwie. Przebieg kampanii na Litwie. — Możliwy brak finansów Rosyi przy przedłużeniu powstania.VII. Akcya i reakcya od 1831 do wojny krymskiej.§ 1. Polityka Rosyi względem Litwy od 1831—54. Walka z katolicyzmem. Polityka Rosyi względem unii odznacza się ciągłością. Zniesienie unii. Nawrócenie drogą gwałtu 4 mil. unitów. Konfiskaty majątków. Zabieranie dzieci. Mikołaj I idzie w ucisku dalej, niż komitet ministrów. Polityka rusyfikacyjna w szkolnictwie. Rosyą nie może zdobyć się na dostateczną ilość urzędników rosyjskich. Polityka włościańska. Inwentarze.§2. Polityka Rosył względem Polaków. Statut organiczny wydany został ze względu na Europę. — Organizacye władz Królestwa wedle statutu. — Samorząd miast i województw nie był zaprowadzony. Trudności obsadzenia posad Królestwa przez Rosyan. Polacy na urzędach. Okręg naukowy warszawski jako organ rusyfikacyi.Polityka Rosyi względem szkolnictwa Królestwa. Konfiskaty. Polityka ekonomiczna i skarbowa. Zastój gospodarczy,§ 3. Akcya z Emigracyi. Psychologia emigracyi. Przyjęcie owacyjne na zachodzie. Wiara w ludy. Rewolucyoniści emigracyi. Manifest Towarzystwa Demokratycznego. Początki polskiego socyalizrnu na emigracyi. Lud polski. Słowiański kierunek w kraju i na emigracyi. Narodowa likwidacya. Stosunek Papieża do sprawy polskiej. Stosunek Emigracyi do Kościoła. Kietunek mistyczny. Zarodek szkoły historycznej krakowskiej w pismaeh Emtgracyi. Demokratyczny kierunek ks. Czartoryskiego na emigracyi.VIII. Sprawa polska przed i w czasie wojny Krymskiej.Sprawa polska jako łącznik trzech mocarstw rozbiorowych. Rosya jako ostoja reakcyi europejskiej. Rosya przeciwdziała zliberalizowaniu się Polski i koncesyom dla Polaków. Rosya wobec rewolucyi 1848 r. Wojna krymska. Anglia wobec kwestyi wschodniej. Stosunek Austryi i Prus względem Rosyi podczas wojny krymskiej. Bierność zaboru rosyjskiego. Legion polski. Pokój paryski.IX. Powstanie 1863 r. Stosunek do Rosyi prasy europejskiej i zakordonowej po wojnie krymskiej. Polskie moskalo-filstwo. Apolityczność. Manifestacye lojalistyczne w Warszawie i Wilnie. Nosiciele idei niepodległości: emigranci i sybirczycy. Młodzież polska w rosyjskich uniwersytetach i w Warszawie. Sytuacya międzynarodowa Reformy Wielopolskiego. Branka. Wybuch powstania. Stosunek do powstania mocarstw europejskich. Napady na wojsko 22 stycznia. Broń w powstaniu. Wojskowość. Galicya wobec powstania. Nadzieja na interwencyę. Finanse powstania, Kwestya włościańska. Stosunek Kościoła do powstania.X. Od powstania do wojny japońskiej. § 1. Polityka Rosyi względem Królestwa po powstaniu 1863, Próba pozyskania ludu polskiego. Polityka rusyfikacyjna przekracza zakreślone z początku przez rząd granice. Rusyfikacya szkolnictwa ludowego. Zniesienie unii. Znoszenie odrębnych instytxicyi Królestwa i ich rusyfikacya. Rusyfikacya szkolnictwa średniego i uniwersytetu. Szkoła rosyjska w Polsce, jako organ naszej cywilizacyjnej degradacyi. Jej jątrzący charakter. Wrogość społeczeństwa rosyjskiego. Polityka ekonomiczna Rosyi względem Królestwa. Rzut oka na rozwój ekonomiczny Królestwa. Przemysł Królestwa i kwestya robotnicza. Konkurencya z Rosya. Rolnictwo.§ 2. Polityka Rosyi względem Litwy. Daleko idące rusyfikacyjne nadzieje rzędu. Komitet gubernii zachodnich 1864 r. Prawo z 22 grunia 1865, zakazujące nabywania gruntów. Ulgi dla Rosyan przy nabywaniu ziemi. Walka rządu z katolicyzmem. Próby rusylikacyi katoIVlicyzmu. Zmniejszanie ilości szkół średnich. Stosunek rządu do Litwinów. Zakaz druków litewskich. Ruch litewski. Zakaz druków mało-ruskich. Stosunki gospodarcze Litwy i Rusi.XI. Prądy i kierunek od 1864—19O4 r. Okres zdrętwienia z braku czynu. Galicya uzyskuje koncesye z kapitału. politycznego 1863 r. Wpływ depresyjny przegranej Francyi. Reakcya stańczykowska w Galicyi Reakcya polityczna z etykietą postępu w Warszawie. Program pracy organicznej. Humanitaryzm ewolucyjny. Wojna 1877 r. i jej odgłosy w narodzie polskim. Ugodowość rozpościera się w Warszawie. Młodzież polska w Petersburgu. Pierwociny socyaliżmu polskiego. Proletaryat P. P. S. Reakcya w Rosyi oraz prawdopodobieństwo wojny rosyjsko-austryackiej były czynnikiem wzniecającym dążności niepodległościowe. Pierwsze demonstracye patryotyczne. Związek zagraniczny socyalistów polskichprzyjmuje postulat niepodległości i go upowszechnia w kraju. Program niepodległości wzywał autorytetusocyalistów europejskich. Stosunek s. d. niemieckiej do programu niepodległości Polski. Chwiejność i niejasność tego postulatu w programie PPS. Okastrowanie patryotyzmu polskiego z pierwiastku powstaniowego było cechą charakterystyczną itd.XII. Rzut oka na ostatnie pięciolecie. Niepodległościowe i ugodowe kierunki przed wojną. Akcya lojalistyczna Ugodowców podczas wojny. Odezwa Ligi narodowej. Liga zwalcza akcyę antymobilizacyjną, podjętą przez P.P.S. Mobilizacya w Królestwie. Masowa dezercya. Konferencya paryska. Zainaugurowanie kryzysu państwowego. Zjazd ziemców 1904 r. Manifest grudniowy. Wrzystkie skromne zdobycze narodowe uzyskaliśmy w 1905 r. Konfereiicye polsko-rosyjskie. Udział w nich partyj polskich. Nasi postępowcy. Program autonomiczny. P.P.S. przyjmuje postulat autonomii. Formy walki w Rosyi i u nas. Kryzys rosyjski koślawi nasz pogląd na istotę Rosyi i na jej stosunek do nas. Akcya narodowej demokracyi. Bojówki. Autonomię usiłowano zdobyć negacyą niepodległości. Budzenie lęku przed presyami.S.D. i P.P.S. Narodowa organi/.acya robotnicza. Jak ją deprawowuje narodowa demokracya. Społeczeństwo polskie podczas kryzysu udowodniło brak sił duchowych. Wybory w Królestwie do pierwszej dumy.Działalność posłów. Akcya słowiańska. Antagonizm austro-rosyjski.XIII. Odzie Wyście? Bez bylu niepodległego stoczymy się w piąty stan Europy i Ameryki. Przystosowanie do niewoli. Postulat autonomii i jego nierealność. Rosya państwo dwóch frontów. Rosya musi być obciętą na Wschodzie i Zachodzie. Austrya. Ruch wszechniemiecki. Okres obecny to okres walk narodowych. Wielkie wojny świat czekają. Hasła społeczne a lud.