Zarys dziejów Polski z powiązaniami węgierskimi

Mam przyjemność wprowadzić łaskawego czytelnika do książki ujmującego autora. Konrada Sutarskiego, polskiego naukowca spędzającego już w naszej ojczyźnie większość swego życia, każdy, o kim słyszałem, że go zna, uważa za człowieka serdecznego i godnego sympatii, który nie waha się swej wielkiej wiedzy przekazywać dla dobra ogółu.

Szlachetność jego charakteru daje się odczuć także i w tej pracy: mamy tu do czynienia nie z dziełem pozbawionym wszelkich uczuć, traktującym z dystansem, ściśle zawodowym podręcznikiem historycznym, lecz mowa tu o takiej książce, którą z przyjemnością bierzemy do ręki w chwilach wypoczynku.

Naturalnie także i w tej książce, tak jak w każdej innej ogólnej pracy historycznej, w dużej mierze spotykamy się z wyszczególnieniem faktów, ale nie są one przedstawione sucho: fakty te nie służą przesłanianiu uczuć oraz osobistych poglądów autora. Wręcz przeciwnie, entuzjazm Konrada Sutarskiego oraz dumne podjęcie się zobowiązania wobec dwóch ojczyzn do końca towarzyszy jego dziełu.

Autor nie ukrywa, że zadaniem jego książki jest spełnienie misji. Polska, pokazana z węgierskiego punktu widzenia, poprzez pryzmat historii pragnie udowodnić, jak ogromnym skarbem jest dziedzictwo przeszłości naszych pokoleń. Doznalibyśmy wielkiej straty, gdyby młode pokolenia nie poznały przeszłości, gdybyśmy utracili przywiązanie do przeszłości.

Jest naszą wspólną odpowiedzialnością, aby do tego nie doszło. Wszak nie może tak być, aby w trzy dekady po upadku wschodnio-europejskiego komunizmu (też) znaczącą rolę odnośnie wzajemnego wizerunku polskiego i węgierskiego narodu pełniła wciąż jeszcze pochodząca z epoki socjalistycznego braterstwa nostalgia. Nie jest to właściwe, ale i ja sam nie mam wielu osobistych wspomnień z Polski, rodzice moi i ich generacja mają ich o ile więcej. Musimy zatem działać, aby narodom naszym noszącym historyczną wspólnotę losów, przybywało jak najwięcej nowych zwolenników dzięki wzajemnym wartościom uzyskiwanym drogą osobistego doświadczenia.

Książka profesora Sutarskiego jest dla nas wszystkich zachętą, aby jak w każdej dziedzinie życia, tak i dla utrwalania tej zajmującej szczególne miejsce w naszej tożsamości polsko-węgierskiej przyjaźni powinniśmy czerpać z przeszłości, a przyjaźń tę również dzisiaj traktować jako naszą.

Magyar Levente Sekretarz Stanu ds. Parlamentarnych Ministerstwo Gospodarki Zagranicznej i Spraw Zagranicznych

Kronika tysiącletniej przyjaźni! Po raz pierwszy ukazała się taka książka historyczna, którą można czytać jako kronikę polsko-węgierskiej przyjaźni .... Olbrzymim przedsięwzięciem było napisanie szczegółowej kroniki o objętości jednak możliwej do ogarnięcia, przy czym w tomie tym mamy do czynienia z obserwatorem obdarzonym empatią – autor buduje poszczególne rozdziały z precyzją i wyczuciem proporcji inżyniera, a przy tym z wrażliwością właściwą poetom, wskazując na takie współzależności, których chłodny obiektywizm zawodowych historyków nie ma odwagi poruszać.

Wykaz treści

Przedmowa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7

Wprowadzenie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9

Rozdział 1

Piastowie, pierwszy królewski ród Polski . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11

Zanim Polacy stali się narodem. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11

Mieszko I, chrzest Polski . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 12

Bolesław Chrobry pierwszym królem Polski. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 14

Bolesław Krzywousty . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 18

Rozdrobnienie dzielnicowe i ponowne złączenie kraju . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 20

Kazimierz Wielki, Polska murowana . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 24

Rozdział 2

Andegaweni i Jagiellonowie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 27

Ludwik Węgierski, pierwsza unia polsko-węgierska. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 27

Jadwiga królem, połączenie Polski i Litwy. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 29

Władysław Jagiełło, bitwa pod Grunwaldem . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 30

Władysław Warneńczyk, druga unia polsko-węgierska . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 33

Kazimierz Jagiellończyk, Polska potęgą środkowo-europejską . . . . . . . . . . . . . . . . . . 36

Zygmunt Stary, złoty wiek Polski . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 40

Zygmunt August, polsko-litewska Unia Lubelska . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 45

Rozdział 3

Królowie elekcyjni . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 49

Stefan Batory, trzecia unia polsko-węgierska . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 49

Wazowie na tronie polskim, szwedzki potop . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 52

Jan Sobieski, ostatni wielki sukces polskiego oręża . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 57

Sasi na tronie Rzeczpospolitej, rozprzężenie kraju. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 59

Stanisław August Poniatowski, koniec niepodległości . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 61

Rozdział 4

Okres rozbiorów. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 65

Sytuacja kraju rozdartego. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 65

Wojny napoleońskie. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 65

Poszczególne zabory, powstanie listopadowe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 68

Wiosna Ludów, "za wolność waszą i naszą" . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 70

Powstanie styczniowe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 73

I wojna światowa. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 75

Rozdział 5 Odzyskanie niepodległości, II Rzeczpospolita . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 79

Walki o granice niepodległego państwa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 79

Polska w dwudziestoleciu międzywojennym . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 82

Rozdział 6 II wojna światowa, nowa okupacja . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 87

Dwustronny najazd na Polskę . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 87

Sytuacja na ziemiach okupowanych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 88

Polskie wojska na frontach świata . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 90

Walka podziemna w kraju. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 93

Wyzwolenie spod okupacji niemieckiej, zmiana granic . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 95

Rozdział 7

Polska Rzeczpospolita Ludowa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 97

Polska w okowach Związku Radzieckiego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 97

Rok 1956, wyzwolenie kulturowe narodu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 101

Związek Zawodowy "Solidarność", podziemne zmagania narodu . . . . . . . . . . . . . 106

Rozdział 8

III Rzeczpospolita . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 109

Zmiany polityczno-gospodarcze w warunkach pełnej niepodległości . . . . . . . . . . . 109

Kształtowanie się stosunków Polski z państwami sąsiednimi . . . . . . . . . . . . . . . . . . 114

Polacy na świecie i na Węgrzech . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 115

Polska i Węgry dziś, w świetle sytuacji ogólnoświatowej, - zagrożenia i perspektywy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 116

Załączniki Wykaz map oraz dzieł sztuki . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 121

Wykaz literatury . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 123