Wpływy rosyjskie na duszę polską

Z PRZEDMOWY (fragmenty)„Co jest gorsze: panowanie Rosji, czy panowanie Niemiec? Pisano o tem i rozprawiano u nas dużo — i niema w tem nic dziwnego, że zastanawiając się nad możliwą przyszłą wojną między mocarstwami, które dokonały roz-bioru Polski, niejeden w dobrej wierze dochodził do wniosku, że zwycięstwo Niemiec byłoby dla nas szczególnie groźnem i że przeto złem mniejszem jest Rosja.”„Niebezpieczeństwo wpływów rosyjskich na duszę pol-ską widocznem dla mnie było oddawna; dzwoniłem na alarm w r. 1912 w odczycie, który wygłosiłem we Lwowie i który tu teraz przedrukowuję, ale całą grozę rusyfikacji duchowej objąłem dopiero w czasie wojny, gdy wojska rosyjskie poczęto nazywać u nas „naszemi wojskami.Czy to system rządu rosyjskiego był tak genjalny, że złamał niezłomną, jak się zdawało, oporność polską, czy, przeciwnie, dusza polska uległa niezdrowej hypnozie pod wpływem zetknięcia się z duszą Rosji?”„Zwalczając maksymalizm rosyjski, nie zwalczam Rosji. Są tam, przynajmniej były, rzeczy piękne i zdrowe, zwłaszcza w literaturze i filozofji. Nie wywarły jednak głębszego u nas wrażenia. Nie zwalczam również, owszem, korzę się przed genjuszem tego, który najwspanialej maksymalizm moralny uosabiał — Lwa Tołstoja. Żądał on od człowieka rzeczy niemożliwych, jednak wierzył w jego moc; z wysokości swojej nie zeszedł i nie był zdolnym zejść, alboŹwiem, głosząc absolutność ideału ewangelicznego, pałał taką nienawiścią grzechu, że równego jemu pod tym wzglęŹdem daremnie szukamy wśród myślicieli i reformatorów świata.”M. Z.Wilno, 10 Października 1919 roku.Marian Zdziechowski h. Rawicz (ur. 30 kwietnia 1861 w Nowosiółkach, zm. 5 października 1938 w Wilnie) – polski historyk idei i literatury, filolog, filozof, krytyk literacki i publicysta, rektor .W latach 1899-1919 profesor Uniwersytetu Jagiellońskiego. W Krakowie dał się poznać jako utalentowany, natchniony i popularny wykładowca. W czasie jego wykładów największa sala UJ zapełniała się w całości studentami i gośćmi z miasta. W latach 1919-1932 profesor Uniwersytetu Wileńskiego. W maju 1926 znalazł się wśród kandydatów do godności Prezydenta Rzeczypospolitej. Autor szeregu prac z zakresu filozofii religii i literatur słowiańskich. W szczególności zainteresowany polsko-rosyjskimi stosunkami kulturowymi. Znawca rosyjskiej literatury filozoficznej. Prowadził korespondencję z Lwem Tołstojem i odwiedził go nawet raz w Jasnej Polanie. Utrzymywał kontakty z wieloma znanymi rosyjskimi intelektualistami w tym z Mikołajem Bierdiajewem, Sergiejem Bułgakowem, Piotrem Struwe, Dmitrijem Mereżkowskim, Nikołajem Trubieckim. Zajmował go m.in. problem zła w ujęciu filozoficznym, w tym komunizmu w kontekście apokaliptycznym, zjawisko modernizmu w Kościele katolickim oraz źródła kryzysu kultury europejskiej.