Europa, Rosja, Azja

Genialne szkice polityczno-literackie Mariana Zdziechowskiego odsłaniają specyfikę narodów europejskich, ich mentalność, różnice jakie dzielą Europę od Rosji i Azji. Choć szkice opublikowane były w 1923 roku w Wilnie to zdumiewa, jak bardzo są proroczym widzeniem tego, co spotkało kulturę polską i zachodnioeuropejską na skutek starcia nie tylko z rosyjskim ale i z bolszewickim Wschodem.

Głęboka i szczególna jest u Zdziechowskiego analiza prądów i zmian jakie zachodzić zaczynają na Zachodzie w tamtym czasie, odniesienie tych procesów do pozycji i roli Rosji oraz celów jakie sobie ona stawia w grze politycznej i antycywilizacyjnej. Jeśli skonfrontuje się te obserwacje i przemyślenia Zdziechowskiego z tym, co dziś dzieje się na styku Europy, Rosji i Azji to książkę te jako ARCYWAŻNĄ i REWELACYJNĄ należałoby zadedykować wszystkim analitykom obecnych prądów w polityce europejskiej, która ulega - podobnie jak wówczas - wschodnim mirażom Rosji i Azji.

Charakterystyka polityki niemieckiej, angielskiej, francuskiej czy rosyjsko-bolszewickiej zdumiewa swą dalekowzrocznością i o zgrozo... AKTUALNOŚCIĄ.

"Europa, Rosja, Azja" nie była nigdy wznawiana - tak bardzo jest książką niebezpieczną i pobudzającą do myślenia.

Cennym rozdziałem jest fragment poświęcony zapomnianemu polskiemu filozofowi i Janowi Karolowi Kochanowskiemu, którego pracą "Polska w świetle psychiki własnej i obcej" otworzyliśmy swego czasu serię wydawniczą "U Źródeł. Biblioteka polskiej myśli politycznej i gospodarczej"Kochanowski był jednym z najwybitniejszych obok Feliksa Konecznego i Mariana Zdziechowskiego filozofów historii i kultury w pokoleniu Młodej Polski, w przeciwieństwie jednak do obu tych myślicieli jest wciąż zapoznany i niekomentowany; osnową jego refleksji socjologicznej i historiozoficznej była teza o współwystępowaniu (i rywalizacji zarazem) w każdym historycznie zaistniałym społeczeństwie 2 zasadniczych typów ludzkich oraz odpowiadających im sfer zjawisk psychicznych: "gromadowca", którego archaiczną postacią była horda plemienna, a współczesną jest tłum, oraz "indywidualisty", którego reprezentują jednostki kulturotwórcze we wszystkich epokach. W porównawczej analizie "psychik zbiorowych" narodów kładł wyjątkowy nacisk na dobro, piękno i wzniosłość polskiego ideału kulturalnego i politycznego (kontrastującego zwłaszcza z brutalnym materializmem prusactwa i dzikością moskiewszczyzny), co czyni go jednym z głównych wyrazicieli polskiego neomesjanizmu i tzw. optymistycznej interpretacji historii Polski.